عملکرد ۱۴۰۰ پالایشی‏‌های بورسی

ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌‌های به‌روز نفتی در جهان بیش از ۱۰ است، در حالی که عمده پالایشگاه‌‌های بورسی ضریب پیچیدگی کمتر از ۵ دارند و در حال اجرای پروژه‌‌های مختلف برای بهبود کیفی و افزایش پیچیدگی هستند. میزان سرمایه‌گذاری برای احداث یک پالایشگاه با ضریب پیچیدگی در سطح روز جهانی بین ۱۵ تا ۲۰‌هزار دلار به‌ازای هر بشکه ظرفیت پالایش است و با افزایش ضریب پیچیدگی تا ۲۵‌هزار دلار در هر بشکه سرمایه‌گذاری نیاز دارند.

صنعت پالایشی یکی از صنایع اصلی بازار سرمایه ایران است و ۶پالایشگاه اصلی نفتی کشور شامل پالایش نفت اصفهان، پالایش نفت بندرعباس، پالایش نفت تهران، پالایش نفت تبریز، پالایش نفت شیراز و پالایش نفت لاوان شرکت‌های پالایشی بورسی هستند که سهم بیش از ۶درصدی از ارزش بازار سرمایه کشور را در اختیار دارند.

خوراک ورودی پالایشگاه‌‌ها

ورودی پالایشگاه‌‌های کشور، نفت‌خام و میعانات گازی است. شرکت ملی نفت، تامین‌کننده خوراک پالایشگاه‌های کشور است. خوراک پالایشگاه‌های کشور عمدتا از طریق خط لوله تامین می‌شود. قیمت‌گذاری نفت و میعانات گازی براساس بخشنامه سال ۱۴۰۰ وزارت نفت از تخفیف ۵درصدی از میانگین قیمت نفت و میعانات صادراتی ایران به میانگین قیمت نفت و میعانات سه منطقه شامل عمان، دبی و برنت و براساس مجلات بین‌المللی و تخفیف ۳دلار بر بشکه است. این موضوع اعمال سلیقه یا عدم‌تقارن اطلاعاتی در دسترسی به اطلاعات در بخشنامه قبلی را حذف کرد. تخفیف ۳دلاری در شرایطی که قیمت نفت کمتر از ۶۰دلار باشد، نسبت به بخشنامه قبلی به نفع پالایشی‌‌هاست و در قیمت‌های بالای ۶۰دلار اثر کمتری دارد.

بررسی وضعیت گزارش پالایشی‌‌ها در بورس

انتشار صورت مالی ۱۲ماهه پالایشی‌‌ها در اواخر هفته گذشته، با انتظارات سرمایه‌‌داران و تحلیلگران و محاسبات براساس مجلات تفاوت قابل‌توجهی داشت. چهار پالایشگاه «شتران»، «شبندر»، «شراز» و «شاوان» گزارش‌‌های ۱۲ماهه خود را در سامانه کدال منتشر کردند. در حالی که قیمت نفت، قیمت ارز و کرک‌اسپرد که سه‌عامل اصلی در سودآوری پالایشگاه‌‌ها هستند، در فصل زمستان وضعیت بهتری نسبت به پاییز ۱۴۰۰ داشت، اما سودآوری پالایشگاه‌‌های تهران، بندرعباس با کاهش ۱۸ و ۲۰ درصدی همراه شد و پالایشگاه شیراز تغییری در سودآوری نداشت و البته پالایشگاه لاوان شاهد رشد ۵/ ۲برابر سود زمستان ۱۴۰۰ نسبت به پاییز ۱۴۰۰ بود.

روند فروش پالایشگاه‌‌ها در زمستان ۱۴۰۰ حاکی از رشد ارزش ریالی فروش است. پالایشگاه‌‌های کشور رکورد فروش ریالی را در زمستان ۱۴۰۰ شکستند، اما برخلاف انتظارات، رشد سودآوری محقق نشد. حاشیه سود پالایشگاه‌‌ها در فصل زمستان برابر با متوسط ده‌فصل اخیر بوده است. «شاوان» با حاشیه ۱۴‌درصد بالاترین حاشیه سود ناخالص را در اختیار داشت. «شتران» و «شبندر» هر دو حاشیه سود ۸درصدی داشتند و «شراز» حاشیه سود ۷ درصدی داشت. در حاشیه سود عملیاتی «شاوان» با ۱۰‌درصد بالاترین است و «شبندر» حاشیه سود ۷درصد داشته است و «شتران» و «شراز» به‌ترتیب حاشیه ۶ و ۵ درصدی داشته‌‌اند. حاشیه سود عملیاتی در پالایشگاه‌‌ها کمتر از متوسط ده‌فصل اخیر است. در حاشیه سود خالص نیز «شاوان» با ۱۲‌درصد بالاترین نسبت را در اختیار داشته است. «شتران» با ۸‌درصد و «شبندر» و «شراز» به‌ترتیب با ۶ و۵‌درصد در رتبه‌‌های بعدی قرار دارند. عملکرد بهتر «شتران» در حاشیه سود خالص نسبت به حاشیه سود عملیاتی مربوط به درآمد سرمایه‌گذاری‌‌هاست.

سودآوری گروه پالایشی به‌شدت چرخه‌‌ای است. بررسی روند تاریخی حاشیه سود شرکت‌های پالایشی از ارتباط زیاد آن با قیمت نفت و قیمت دلار حکایت دارد.

در دوره‌‌هایی که قیمت دلار رشد کرده، حاشیه سود پالایشی‌‌ها رشد خوبی داشته است. به طور مثال طی سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ حاشیه سود از صفر به ۶‌درصد رسید. در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ با کاهش قیمت نفت شاهد ریزش شدید حاشیه سود پالایشی‌‌ها بودیم.

همچنین با ثبات قیمت نفت طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۶ شاهد دستیابی به حاشیه سود ۵‌درصد بودیم. با رشد قیمت ارز در سال ۱۳۹۷، حاشیه سودها صعودی شده و به بیش از ۸‌درصد رسید. از سوی دیگر با ریزش قیمت نفت در اواخر ۱۳۹۸ و شروع کرونا، حاشیه سودها مجددا نزولی شد و در دوره بعد از آن با رشد همزمان قیمت نفت و دلار، حاشیه سودها جهش یافت و حتی به رکورد ۱۴‌درصد دست یافت.

پس از انتشار گزارش‌‌های ۱۲ماهه، P/ E شرکت‌های پالایشی اندکی کاهش یافت. P/ E «شاوان» با گزارش مناسبی که ارائه کرد، کمترین شرکت در گروه و برابر ۲/ ۶ و «شراز» و «شتران» پس از آن کمترین نسبت و برابر ۴/ ۶ و ۶/ ۶ است. «شبندر» نیز P/ E 1/ 7 دارد. همه سهم‌‌های فوق P/ E کمتر از متوسط بازار دارند. «شپنا» و «شبریز» P/ E بالاتری دارند که احتمالا با انتشار گزارش ۱۲ماهه، P/ E این شرکت‌ها هم تعدیل می‌شود.