محسن ورزشکار کارشناس بازار قیر و فرآورده‌های نفتی یکی از عوامل کلیدی اثرگذار بر ایجاد امکان برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت در هر صنعت، دسترسی به آمار و اطلاعات پایه‌ای آن صنعت است به‌طوری که در صورت تولید و انتشار این داده‌ها، هم سیاستگذار و هم فعال صنعت می‌توانند به نحو بهینه چشم‌اندازهای خود را طراحی […]
در صنعت قیر به‌عنوان یکی از صنایع پایین‌دستی پالایشی کشور؛ از آنجا که کلیه پالایشگاه‌های تولیدکننده وکیوم باتوم، ملزم به عرضه این محصول در بورس کالای ایران هستند، لذا اطلاعات مرتبط با میزان عرضه ماده اولیه این صنعت از قبیل مقدار عرضه شده، میزان معامله، قیمت معامله و میزان رقابت خریداران برای خرید مواد اولیه در دوره‌های زمانی مشخص، قابل‌محاسبه است. البته یکی از نقاط مبهم در آمار فوق این است که مشخص نیست چه میزان از این وکیوم‌باتوم معامله‌شده راهی کارخانه‌های تولید قیر شده و چه بخشی از آن جهت مصارف دیگر (نظیر عایق‌های رطوبتی، ایزوگام و صنایع هیدروکربوری) خریداری شده است. با توجه به این موارد تجمیع عرضه در یک بازار شفاف همچون بورس کالا به نفع تمامی فعالان بازار خواهد بود.
از سویی دیگر صادرات قیر منوط به عرضه این محصول در بورس کالا بوده و بدون اخذ مجوز صادرات از بورس کالا امکان صادرات قیر از گمرکات کشور وجود ندارد. البته بعضا ملاحظه شده بین آمار ارائه شده توسط گمرکات کشور و معاملات بورس کالا مغایرت‌هایی وجود دارد که بخشی از آن مرتبط با ماهیت پیش‌فروش معاملات در بورس کالا است و بین ثبت معامله در بورس کالا و اظهار صادراتی بعضا یک خلأ زمانی ایجاد می‌شود. این نقطه ضعف می‌تواند شائبه وجود اشکالات دیگر را در بر داشته باشد. اما متاسفانه با توجه به عدم الزام فروش قیر داخلی در بورس کالا و امکان تامین قیر به‌صورت مستقیم از تولیدکنندگان، هیچ‌گاه آمار واقعی از میزان واقعی معامله و مصرف قیر در داخل کشور وجود نداشته است.
عدم اطلاع از میزان مصرف واقعی قیر در کشور همواره یکی از نقصان‌های اطلاعاتی این صنعت است به نحوی که در هنگام اخذ تصمیمات کلیدی و استراتژیک نظیر طرح قیر تهاتری، هیچ‌یک از تصمیم‌گیرندگان، اطلاع دقیقی از میزان مصرف داخلی قیر در کشور نداشته و آمار و اطلاعات ارائه شده به میزان زیادی مغایرت دارد.
بنابراین بستر معاملاتی بورس کالا به‌عنوان یک ساز و کار معاملاتی کارآمد، در صورت الزام انجام معاملات در این بازار، می‌تواند نقش بسیار کلیدی در ایجاد آمار و اطلاعات لازم در این صنعت ایفا کند. این تجربه در بازار پلیمرها و ترکیبات شیمیایی بورس کالا وجود دارد و با توجه به قرابت‌های فنی می‌تواند الگوی موفقی برای مدیریت بازار قیر به‌شمار رود.
ضمنا بورس کالا می‌تواند از طریق رفع برخی موانع عملیاتی از قبیل محدودیت‌هایی که در عرضه محصولات یا اعلام قیمت پیشنهادی آنها وجود دارد و همچنین ایجاد ساز و کار بانکی در معاملات رینگ صادراتی و اتخاذ موضع حمایتی از عرضه‌کنندگان کالا در این بازار؛ روند معاملات قیر در این بازار را تسهیل کرده و به یک بازار کارآمد بدل سازد. لذا به نظر می‌رسد در صورت رفع موانع و تسهیل فرآیندهای عرضه و تقاضا، ارتقای جایگاه معاملاتی بورس کالا در صیانت از حقوق عرضه‌کنندگان و خریداران محقق شده و بورس کالا می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در تولید اطلاعات و آمار و مورد نیاز صنعت داشته و همچنین بستر معاملات شفاف و بدون شائبه در صنعت قیر کشور به‌شمار رود.
