اروپا به دنبال استقلال انرژی

۲۰۲۲ سال‌سخت صنعت نفت

حجت‌‌‌‌‌الله غنیمی‌‌‌‌‌فرد، عضو بازنشسته هیات‌علمی دانشگاه صنعت نفت به تحولاتی که در سال‌گذشته بازار نفت را متاثر کرده پرداخت. او با بیان اینکه بازار نفت همیشه از رخدادهای سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی متاثر بوده، گفت: برخلاف انتظار سال‌۲۰۲۲ سال‌سختی برای بازار نفت بود. کشورها در حال بازسازی اقتصادی پس از قرنطینه کووید بودند و کشورهای تولیدکننده در حال برنامه‌‌‌‌‌ریزی برای ایجاد تقاضا، اما حمله نظامی روسیه به اوکراین همه مناسبات را تغییر داد. غنیمی‌‌‌‌‌فرد با یادآوری تغییر معادلات روسیه و اتحادیه اروپا و اعمال سقف قیمتی بر نفت روسیه، به بررسی جایگاه پرچم‌‌‌‌‌دار نفت این کشور در بازار جهانی پرداخت. او گفت: نفت اورال روسیه بیشترین تقاضا را در اروپا دارد زیرا علاوه‌بر اینکه از‌استانداردهای انرژی این قاره برخوردار‌است، زیرساخت‌های انتقال آن فراهم‌است. نفت اورال روسیه مخلوطی از انواع نفت سبک و سنگین‌است، به‌گونه‌ای که از نفت سبک بازار که تاپیس (نفت مالزی)‌ است سنگین‌‌‌‌‌تر‌است اما از نفت‌خام ایران سبک‌‌‌‌‌تر و کم‌‌‌‌‌ گوگردتر‌است.

او با ارجاع به نمودار موجود در گزارش از رشد اقتصادی جهانی و ذکر این نکته که رشد اقتصاد جهانی با تقاضای نفت رابطه مستقیم دارد، گفت: رشد جهانی در سال‌گذشته میلادی ۸/ ۲‌درصد بوده‌‌‌‌‌است در حالی‌که پیش‌بینی‌شده بود این عدد روی ۲/ ۴درصد ثبت شود. برخلاف سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ که دنیا توانست متوسط رشد اقتصادی ۴درصدی را حفظ کند و در ۲۰۲۲ نتوانست به پیش‌بینی برسد. غنیمی‌‌‌‌‌فرد گفت: اقتصاد دنیا با مشکلاتی روبه‌‌‌‌‌رو‌است و عمده مسائل صنعت نفت دنیا درگیر دو موضوع‌است: سوال اول چگونگی روند رشد اقتصادی جهانی‌است و سوال دوم چگونگی میزان عرضه و تقاضا. او با اشاره به کاهش تولید نفت در سال‌۲۰۲۲ گفت: سیاست‌های سختگیرانه‌‌‌‌‌ای که در چین برای مهار شیوع کووید انجام شد، روی روند نمودار رشد اقتصادی دنیا تاثیر قابل‌‌‌‌‌توجهی گذاشت، درصورتی‌که هم سمت عرضه و هم سمت تقاضا منتظر بهبود فضای بازار بودند.

او با تکیه بر اطلاعاتی منتشرشده از سوی اوپک گفت: پیش‌بینی می‌شود رشد اقتصادی دنیا در سال‌۲۰۲۳ هم مثل سال‌گذشته در ریل پیش‌بینی‌‌‌‌‌ها قرار نگیرد. برای مثال کشورهای اروپایی در نیمه اول سال‌۲۰۲۲ رشد اقتصادی خوبی داشتند اما در نیمه دوم این روند نه‌تنها متوقف شد، بلکه روندی معکوس و منفی طی کرد. پیش‌بینی کاهش رشد اقتصادی در ۲۰۲۳ در اطلاعات اوپک هم آمده‌است. براساس این اطلاعات رشد اقتصادی دنیا در سال‌گذشته میلادی ۸/ ۲درصد بوده و پیش‌بینی برای ۲۰۲۳، ۵/ ۲درصد است. همچنین رشد تولید ناخالص اروپا برای ۲۰۲۲، ۳درصد بوده که برای ۲۰۲۳ کمتر از حدود ۳/ ۰درصد پیش‌بینی شده‌‌‌‌‌است. این درحالی‌است همان‌طور که نمودار نشان می‌دهد پیش‌بینی می‌شود رشد اقتصادی کشورهای آسیایی و مخصوصا چین در ۲۰۲۳ روند مثبتی داشته‌‌‌‌‌باشد.

او با بیان اینکه تقاضا در سال‌گذشته میلادی روزانه ۱۰۳میلیون بشکه بوده در حالی‌که پیش‌بینی ۲۰۲۳ حدود ۱۰۱میلیون بشکه‌است، گفت: با بررسی پیش‌بینی تولید و همچنین تقاضا در سال‌۲۰۲۳ می‌توان تصویر روشن‌‌‌‌‌تری از کاهش رشد اقتصادی جهان دریافت کرد. غنیمی‌‌‌‌‌فرد گفت: در افزایش اصطکاکی که بین اوپک و آمریکا و اروپا ایجاد شد، اوپک به کاهش تولید روزانه ۲میلیون بشکه‌‌‌‌‌ای دست زد و باتوجه به تقاضای پایین سال‌۲۰۲۳، کاهش تولید بیشتر کشورهای عضو اوپک برای حمایت از قیمت‌ها دور از تصور نیست.

او با یادآوری نقش ذخایر‌استراتژیک آمریکا در کاهش قیمت‌های بازار نفت گفت:‌استفاده کامل از ذخایر راهبردی و بازرگانی اصلا منطقی نیست. به گفته منابع غربی این ذخایر در مجموع می‌تواند ۱۰۷ روز صنایع و خانوارهای اروپایی را ‌گرم نگه دارد. از طرفی آمریکا در سال‌گذشته با برداشت تاریخی از ذخایر‌استراتژیک و راهبردی در پی ایجاد تعادل در بازار نفت بود، اقدامی که از پشتیبانی برخی از کارشناسان انرژی آمریکا برخوردار نبود. این‌استاد بازنشسته دانشگاه با بیان اینکه نوسان بازار گاز هم از مناسبات ذکرشده بازار انرژی متاثر می‌شود گفت: بهای هر MMBtu در اوایل زمستان ۲۰۲۲ بیشتر از ۷دلار بود که در حال‌حاضر به ۵/ ۳دلار رسیده‌‌ است

غنیمی‌‌‌‌‌فرد با پیش‌کشیدن سیاست اروپا در قبال آمریکا گفت: خانم آنگلا مرکل از صدراعظم فعلی؛ اولاتف شولتز مستقل‌‌‌‌‌تر بود. آمریکایی‌‌‌‌‌ها و حتی لهستان و اوکراین با خط لوله نورداستریم۲ که قرار بود از شمال اروپا به آلمان برسد خشنود نبودند، با این‌حال در زمان صدراعظمی مرکل این پروژه جلو رفت تا زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ که برای شرکت‌های درگیر در این پروژه تحریم‌هایی را درنظر گرفت. باوجود اینکه در زمان مرکل عملا مراحل عملیاتی این پروژه به پایان رسیده‌‌‌‌‌بود و شرکتی آلمانی رگولاتوری را به عهده گرفت ولی با سیاست‌های منعطفانه شولتز در‌برابر آمریکا این قدم برداشته‌‌‌‌‌نشد. مرکل تصمیم گرفت این موضوع را خبری نکند و فقط تحریم یک شرکت سوئیسی منتشر شد.

او افزود: با انتخاب جو بایدن به ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا، وزیر امورخارجه این کشور صراحتا اعلام کرد که از این تحریم‌ها پشتیبانی نمی‌کند اما پس از حمله روسیه به خاک اوکراین عملا برای هر اقدامی دیر شده‌‌‌‌‌بود. شرکت آلمانی درگیر این پروژه در این بین آنقدر ضررهای مالی متحمل شد که با کمک دولت آلمان به‌کار خود ادامه داد. این کمک‌ها به میزانی زیاد بود که این شرکت ملی شد البته به شرطی که در آینده دوباره به بخش‌خصوصی برگردد. او با بیان اینکه آمریکا از‌استقلال انرژی اروپا خشنود نمی‌شود گفت: آمریکا از کشوری واردکننده به یکی از صادرکننده‌‌‌‌‌های صنعت انرژی از قبیل نفت‌خام و گاز مایع طبیعی (ال‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌جی) تبدیل شده‌‌‌‌‌است. آیا سرمایه‌گذاری‌های آمریکا در بخش ال‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌جی مربوط به روزهای گذشته‌‌‌‌‌‌است؟

غنیمی‌‌‌‌‌فرد به پاسخ سوال پرداخت: قاعدتا جواب منفی‌است. به‌‌‌‌‌نظر می‌رسد ایالات‌متحده آمریکا برای کنترل ال‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌جی که به اروپا فرستاده می‌شود برنامه‌‌‌‌‌ریزی کرده‌‌‌‌‌بود و هدف دیگر یعنی بایکوت صادرات نفت روسیه را به اروپا برون‌‌‌‌‌سپاری کرد. روسیه هم رو دست خورد، وارد بازی شد و ادامه داد. این عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعت نفت با اشاره به تحریم‌های گروه هفت و اتحادیه اروپا بر نفت روسیه گفت: غربی‌‌‌‌‌ها از اوایل ۲۰۲۲ به‌‌‌‌‌دنبال تعیین سقف قیمتی برای نفت روسیه بودند که به تحریم‌های اخیر منجر شد. این تحریم‌ها واردات هرنوع نفت روسیه که بیشتر از هر بشکه ۶۰دلار خریداری‌شده را مورد هدف قرار داده‌‌‌‌‌است و شرکت‌هایی که خدمات بیمه‌‌‌‌‌ای به نفتکش‌ها ارائه می‌دهند را به‌عنوان بازوی عملیاتی تعریف کرده‌‌‌‌‌اند، با این‌حال در همین مدت صادرات گازوئیل روسیه بیشتر شد

غنیمی‌‌‌‌‌فردگفت برخی از داده‌ها از فروش نفت اورال‌روسیه به قیمت بشکه‌‌‌‌‌ای ۴۰دلار که نصف بهای برنت‌است، در حوزه دریای بالتیک حکایت دارند، به‌‌‌‌‌نظر تحریم‌های اروپایی کارساز بودند. نظر شما در این‌باره چیست؟ گفت: همانگونه که صنعت نفت ایران در تحریم‌ها بازارهای تازه‌‌‌‌‌ای پیدا کرد، روسیه هم می‌تواند بازارهای تازه‌‌‌‌‌ای برای اورال پیدا کند. البته در این میان برخی از بازارها هم از بین می‌رود، ولی روی هم رفته روسیه می‌تواند با جابه‌جایی بازارها، نفت خود را به بهایی منطقی بفروشد.

او با اشاره به اینکه صنعت انرژی اروپا در شرایط مساعدی نیست گفت: زغال‌سنگی که قرار بود از سبد مصرفی نیرگاه‌‌‌‌‌های برق حذف شود به علت افزایش بهای شدید نفت و گاز دوباره در سبد آنها قرار گرفت. همچنین کاهش میزان سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز به معنای افزایش بهای انرژی در سال‌های آینده‌است. در عین‌حال به‌‌‌‌‌سبب تغییرات اقلیمی و سوق نقشه‌‌‌‌‌راه صنایعی مثل ماشین‌‌‌‌‌سازی به سمت برق، مناسبات صنعت انرژی دنیا در حال تغییر‌است.

تلاش برای حفظ جایگاه در بازار

غنیمی‌‌‌‌‌فرد مبنی‌بر اینکه آیا عرضه‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌های تازه‌‌‌‌‌ای مثل نروژ و برخی از کشورهای آمریکای‌جنوبی می‌توانند مناسبات بازار را تغییر دهند، پاسخ داد: برای نروژی‌‌‌‌‌ها صادرات به اروپا بسیار راحت‌‌‌‌‌تر‌است تا بازار آسیا. باتوجه به اینکه ۶۰‌درصد از نفت ایران و همچنین میزان قابل‌‌‌‌‌توجهی از نفت کشورهای عربی به بازار آسیا می‌رود بعید می‌دانم بتوانند مشکل رقابتی ایجاد کنند