روز ملی صادرات
از سال ۱۳۷۶ بیست و نهم مهر ماه با تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور، به عنوان روز ملی صادرات تعیین گردید. تعیین یک روز از روزهای سال برای صادرات ضمن ترویج فرهنگ صادرات در میان توده مردم، تقدیر از فعالان اقتصادی، فرصتی برای تبادل افکار، شناخت گیرها و تنگناها و بررسی راهکارهایی برای رسیدن به هدف والا ی جهش صادرات می باشد.
صادرات چیست؟
فروش یا عرضهی کالاها و خدمات هر کشور را به کشورهای دیگر، در ازای دریافت کالاها، خدمات، ارز، طلا، تسویهی بدهیها و یا به منظور کمک بلاعوض، صادرات گویند. همچنین به هر شخص حقیقی و یا حقوقی که دارای کارت بازرگانی و یا مجوز وزارت بازرگانی بوده و اقدام به صدور کالا نماید صادرکننده اطلاق میشود.
وابسته شدن ایران به صادرات نفت
صادرات ایران در دورهی قاجار و پهلوی، از رشد کم و نامناسبی برخوردار بود؛ مهمترین عامل کندی رشد اقتصاد ایران را، میتوان در نوع رابطهی استعماری کشورهای استعمارگر با ایران جست که از همان آغاز، این رابطه با قطع پیوند میان کشاورزی، تولید معدنی و صنایع دستی کشور و سپس نابودی صنایع دستی و تبدیل کشور به تولید کنندهی مواد کشاورزی و نفت همراه بود.
پیش از تسلط استعمار روس و انگلیس بر اقتصاد ایران، تجارت خارجی ایران بیشتر با کشورهای آسیائی انجام میشد و صادرات کشور طیف وسیعی ازکالاهای کشاورزی و صنعتی (صنایع دستی) را در بر میگرفت. اما با شکست نظامی ایران از روسیه و تحمیل قراردادهای تجاری همراه با اعطای امتیاز به روسیه و انگلیس و تغییر در طرفهای تجاری ایران – که بیشتر کشورهای اروپائی و عمدتاً روسیه و انگلیس شدند – مرحلهای جدید آغاز شد که نشان از پیامدهای ناخوشایند بر اقتصاد ایران داشت. از طرف دیگر، این روند در دورهی پهلوی و سالهای پس از جنگ جهانی، ادامه یافت. در دورهی پهلوی اول، آلمان و پس از جنگ، آمریکا به صورت مهمترین طرفهای تجاری ایران درآمدند و رشد وابستگی در اقتصاد ایران در دههی ۴۰ تشدید شد و در هفت سال اول دههی ۵۰، به اوج خود رسید.
با افزایش صادرات غیر نفتی می توان معضل بیکاری و تورم را در سطح جامعه ریشه کن کرد
از اینرو، اگر ایران در گذشته و قبل از آغاز رابطه با دولتهای استعماری با تولید و ساخت متنوع محصولات اقتصادی در مبادلات بازرگانی خارجی به صورت فعال شرکت میداشت و از مزایای آن بهرهمند میشد، رفته رفته با تحمیل رشد ناموزون و تحمیل تقسیم بینالمللی کار، اقتصاد کشاورزی ایران که – به صدور محصولات کشاورزی وابسته بود – به صدور نفت وابسته شد. از طرفی، اگر ابتدا میزان واردات ناچیز میبود و کل اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار نمیداد، در مقطع بعدی با جاافتادن تقسیم بینالمللیکار، نوع واردات و کشورهای صادر کنندهی کالا به ایران، به عامل تعیین کنندهای در حرکت اقتصادی ایران تبدیل شد.
بنابراین، بر بستر چنین زمینهای بود که ایران سه دورهی صنعتیشدن را در سالهای پیش از ۱۳۰۰، ۱۳۰۰-۱۳۲۰ و ۱۳۴۷-۱۳۵۷ پشت سر گذاشت. تحولات یادشده، نه تنها تغییری در اقتصاد تکمحصولی کشور به وجود نیاورد بلکه به تغییر نوع محصول و تشدید آن انجامید و اقتصاد تکمحصولی کشاورزی، به اقتصاد تکمحصولی نفت تبدیل شد. از طرف دیگر، صادرات کالا – که وجه دیگری از بازرگانی خارجی است و بر خلاف واردات، بیانگر امکانات تولید کشور یا به دیگر سخن، امکانات واحدهای تولیدی، اعم از صنعتی، کشاورزی و معدنی در رفع نیازهای بین المللی و فراهم آوردن ارز لازم برای تأمین واردات است – پیشرفت چندانی نکرد.
صادرات موتور محرکه اقتصاد
در واقع صادرات به عنوان موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی نقش مهمی را در عرصه اقتصاد ایفا می کند، زیرا تقویت ظرفیتهای تولید و ایجاد ظرفیتهای جدید، هموار کردن راه توسعه صادرات نقش دولت را به عنوان تضمین کننده سرمایه گذاریهای موجود و کاهش انحصار پررنگ تر می کند.
با تنوع بخشی به اقتصاد و درآمدها در جهت کاهش وابستگیها و نوسان های اقتصادی، ایجاد اشتغال و افزایش رفاه موضوعاتی هستند که کاهش وابستگی به عایدات حاصل از فروش نفت و افزایش صادرات غیر نفتی را می طلبند، چرا که افزایش بیش از پیش صادرات غیر نفتی یعنی افزایش تولید و در نتیجه افزایش تقاضا برای نیروی کار که همان ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری است و در نتیجه با افزایش صادرات غیر نفتی می توان به راحتی معضل بیکاری و حتی تورم را در سطح جامعه ریشه کن کرد.