تولید بنزن در تیرماه با کاهش حدود ۳۰درصدی نسبت به سال گذشته به ۳۵هزار تن رسیده و صادرات آن نیز نسبت به خردادماه تقریبا نصف شده است. بازار داخل هم از این افت بی‌نصیب نمانده و فروش داخلی بنزن در تیرماه نسبت به مدت مشابه سال قبل، افت ۴۰درصدی را ثبت کرده است.
در چنین شرایطی، گرچه قیمت ریالی بنزن در ایران با رسیدن به ۴۴میلیون و ۲۰۰هزار تومان به ازای هر تن رشد جزئی نشان می‌دهد، اما این رشد صرفا ناشی از افزایش نرخ تسعیر ارز است. زیرا قیمت جهانی این محصول بر حسب دلار در مسیر نزولی قرار گرفته است. همین روند باعث شده بنزن دیگر محصول جذابی برای فروش خام نباشد و شرکت‌های پتروشیمی به‌دنبال راه‌هایی برای تبدیل آن به محصولات باارزش‌تر و ورود به زنجیره ارزش باشند تا از فشار بازار جهانی عبور کنند.
بنزن؛ شاه‌کلید صنعت پتروشیمی
بنزن یکی از مهم‌ترین مواد پایه در صنعت پتروشیمی است که نقش کلیدی در تولید محصولات آروماتیکی و پلیمری ایفا می‌کند. این محصول از نفت خام استخراج می‌شود و به‌عنوان ماده اولیه برای تولید اتیل‌بنزن (پیش‌ساز استایرن و پلی‌استایرن)، کیومن (ماده پایه برای تولید فنول و استون) و سیکلوهگزان (مورد استفاده در تولید نایلون) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
محصولات نهایی زنجیره ارزش بنزن شامل پلی‌استایرن، نایلون، رزین‌های اپوکسی، چسب‌های صنعتی، رنگ‌ها و مواد شوینده است که در صنایع بسته‌بندی، خودروسازی، نساجی، الکترونیک و داروسازی مصرف می‌شوند.
با توجه به خاصیت قابل اشتعال و سرطان‌زایی بنزن، حمل‌ونقل آن به صورت مایع و تحت پروتکل‌های ایمنی شدید انجام می‌شود. بنزن از طریق خطوط لوله، تانکر و حمل‌ونقل ریلی به مجتمع‌های پتروشیمی منتقل می‌شود تا در تولید محصولات مختلف مورد استفاده قرار گیرد.
وضعیت بازار بنزن در ایران
نگاهی به حجم تولید و فروش بنزن در سه پتروشیمی تولیدکننده بورسی آن، حکایت از روند کاهشی تناژ تولید، فروش و ارزش معامله این محصول دارد. طبق آمار کدال سه پتروشیمی بورسی تولیدکننده بنزن در تیرماه، تولید این محصول به ۳۵هزار و ۱۲۶تن رسیده است.
این رقم در مقایسه با مقدار تولید ۴۹هزار و ۴۴۹تنی بنزن در تیرماه سال ۱۴۰۳ حدود ۳۰درصد افت را نشان می‌دهد. همچنین مقایسه حجم تولید بنزن در تیرماه با ماه گذشته یعنی خرداد ۱۴۰۴ کاهش ۲۳درصدی را مخابره می‌کند.
افت تولید بنزن در تیرماه امسال، زمینه کاهش فروش آن را فراهم کرد. بر اساس گزارش فعالیت ماهانه سه پتروشیمی بورسی، حجم فروش بنزن در تیرماه امسال رقم ۴۲هزار و ۴۰۱ تن را ثبت کرده که نسبت به تیرماه سال گذشته کاهش ۲۲درصدی داشته است.
حدود ۳۲هزار و ۴۱۰تن از کل فروش بنزن تیرماه ۱۴۰۴ در بازار داخل به فروش رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش ۴۰درصدی را ثبت کرده است. همچنین ۹هزار و ۹۹۱تن بنزن در تیرماه امسال صادر شده که نسبت به ماه گذشته کاهش شدیدی را متحمل شده است. لازم به ذکر است صادرات بنزن در ماه گذشته ۱۹هزار و ۳۵۲تن ثبت شده بود.
حجم تولید و فروش بنزن در تیرماه ۱۴۰۴ با کاهش محسوسی نسبت به ماه گذشته و تیرماه سال ۱۴۰۳ روبه‌رو شده است. این روند درآمد صنعت پتروشیمی را از فروش بنزن کاهش داده؛ به طوری که ارزش فروش ماهانه بنزن در کل صنعت به هزار و ۸۷۸میلیارد تومان رسیده است.
مقایسه این عدد با مبلغ فروش دو هزار و ۲۲۸میلیارد تومانی کل بازار بنزن در تیرماه سال گذشته کاهش ۱۶درصدی را نشان می‌دهد. لازم به ذکر است حدود ۴۹۹میلیارد تومان از ارزش فروش بنزن در تیرماه مربوط به صادرات و هزار و ۳۷۹میلیارد تومان از آن مختص به بازار داخل است.
در یک سال اخیر، قیمت جهانی بنزن با افت قابل‌توجهی مواجه شده؛ موضوعی که حاشیه سود تولیدکنندگان این محصول را به شدت کاهش داده است. با وجود رشد جزئی قیمت ریالی بنزن در ایران و رسیدن آن به ۴۴میلیون و ۲۰۰ هزار تومان به ازای هر تن، این افزایش صرفا ناشی از افزایش نرخ تسعیر ارز بوده است.
کاهش نرخ جهانی باعث شده بنزن دیگر محصولی سودده نباشد، به همین دلیل بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی به دنبال راه‌هایی برای ورود بنزن به زنجیره ارزش هستند تا از این وضعیت فرسایشی عبور کنند.
چشم‌انداز بازار
بازار جهانی بنزن در سال ۲۰۲۴ بین ۴۸ تا ۶۱میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۴ با نرخ رشد سالانه حدود ۶درصد به بیش از ۸۸میلیارد دلار برسد. سهم منطقه آسیا اقیانوسیه نزدیک به نیمی از بازار است که به واسطه رشد صنایع ساخت‌وساز، خودرو و بسته‌بندی هدایت می‌شود.
چین با شرکت‌های سینوپک و CNPC بزرگ‌ترین تولیدکننده جهان محسوب می‌شود. آمریکا نیز با حضور غول‌هایی مانند اکسون‌موبیل و داو سهم مهمی در تولید دارد.
همچنین کره‌جنوبی در سال ۲۰۲۱ با صادرات بیش از ۲میلیارد دلار، یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان بنزن بود. عربستان، روسیه، ژاپن و هند نیز در فهرست صادرکنندگان مهم جای دارند. از سوی دیگر، چین با واردات نزدیک به ۳میلیارد دلار و هند با نیازهای فزاینده در پروژه‌های زیرساختی، از بزرگ‌ترین واردکنندگان محسوب می‌شوند.
با توجه به نقش استراتژیک بنزن در صنایع پایین‌دستی و پیش‌بینی رشد تقاضا در آسیا و سایر بازارها، این ترکیب پتروشیمیایی همچنان به عنوان موتور محرک بخش قابل‌توجهی از صنعت مواد شیمیایی جهان باقی خواهد ماند.
- منبع خبر : دنیای اقتصاد
